نگرانی باکو از احتمال به رسمیت شناختن استقلال قراباغ توسط روسیه
یک کارشناس حقوق بین‌الملل تاکید کرد: باکو نسبت به احتمال به رسمیت شناختن استقلال منطقه خودخوانده قرا باغ توسط روسیه در سال‌های آتی نگران است و بر اساس سند تعامل متفقین تضمین‌هایی به روسیه می‌دهد تا مسکو فرمول حمایت از جدایی‌طلبی را درباره قرا باغ و حتی مناطق لزگی‌نشین شمال جمهوری آذربایجان اجرا نکند.
به گزارش خبرآنلاین به نقل از شورای راهبردی روابط خارجی، احمد کاظمی با بیان اینکه در سفر اخیر رئیس جمهوری آذربایجان به مسکو بیانیه‌ای با عنوان بیانیه ائتلاف و یا تعامل متفقین برای اعلام اتحاد و همکاری راهبردی میان آنها به امضا رسید، اظهارداشت: این سفر از قبل برنامه‌ریزی نشده بود و حتی انجام آن پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین را که به نوعی تایید و حمایت از آن توسط باکو تلقی می‌شد، بعضا به عنوان احضار به مسکو مطرح کردند. و علاوه بر این، با توجه به اینکه در این اعلامیه بندهایی برای تغییرات ساختاری در روابط دو طرف در عرصه‌های مختلف درنظرگرفته شده، در کانون توجه تحلیلگران قرار گرفته است.
تناقش آشکار با سیاست‌های گذشته
وی مباحث سیاسی، اقتصادی، انرژی، فرهنگی و نظامی میان دو طرف را از جمله مسائل مورد توجه در این بیانیه برشمرد و افزود: به دلیل اینکه سیاست‌های جمهوری آذربایجان، خصوصا از سال ۲۰۰۳ به بعد، بر مبنای دوری از روسیه و نزدیکی به غرب و رژیم صهیونیستی تنظیم می‌شد، انتظار امضای چنین سندی میان روسیه و جمهوری آذربایجان نمی‌رفت و تناقض آشکاری با سیاست‌های گذشته دارد.
کاظمی ضمن تشریح اقدامات و سیاست‌های ضد روسی جمهوری آذربایجان در سال‌های گذشته در حوزه‌های مختلف، در عین حال گفت: در بند هفتم سند تعامل متفقین، بر شراکت استراتژیک این دو کشور تاکید و درعین حال باکو متعهد شده از اجرای هرگونه شراکت استراتژیک جدید و یا قبلی با کشورها که مغایر منافع روسیه باشد، خودداری کند. به نظر می‌رسد این بند، درمقابل بیانیه «شوشا» قرارگرفته که سال گذشته در سفر اردوغان به شوشا با تبلیغات فراوان میان ترکیه و جمهوری آذربایجان امضا شد و ائتلاف استراتژیکی میان دو طرف ایجاد کرد.
این کارشناس حقوق بین‌الملل اضافه کرد: بند یازدهم سند «تعامل متفقین» هر گونه فعالیت گروه‌های مخالف در خاک دو کشور را اعم از اتباع یا گروه‌های دیگر ممنوع می‌کند و در بند پانزدهم نیز جمهوری آذربایجان متعهد شده زمینه تولیدات مشترک نظامی با روسیه را در کشور خود فراهم کند. در واقع فرایندی که در سال‌های گذشته جمهوری آذربایجان انتخاب کرده بود که براساس آن اولویت خود را به همکاری‌های نظامی با رژیم صهیونیستی، ترکیه و ناتو داده بود از طریق این بند تغییر می‌یابد.
وی به تعهدات جمهوری آذربایجان به روسیه در حوزه انرژی و مدنظر قراردادن سود متقابل در آنها اشاره کرد و گفت: براساس این سند، جمهوری آذربایجان باید از پیگیری طرح‌های یکجانبه‌ای که در قالب منافع آمریکا و ناتو در سال‌های گذشته در خطوط انرژی منطقه در سال‌های گذشته شاهد بودیم، خودداری کند.
کاظمی با بیان اینکه این بیانیه آنچنان عجولانه تنظیم شده بود که آقای علی اف، در کنفرانس مطبوعاتی خود تعداد مفاد آن را به جای ۴۳ بند، ۴۰ بند عنوان کرد و توسط آقای پوتین اصلاح شد، ادامه داد: کارشناسان و تحلیلگران جمهوری آذربایجان نیز همواره مطرح کرده‌اند که این کشور اساساً در سیاست‌های کلان خارجی خود مستقل محسوب نمی‌شود و همیشه سعی کرده با استراتژی موازنه مثبت و دادن امتیازات ویژه به بازیگران تاثیرگذار، شرایط را پیش ببرد.
این نویسنده و پژوهشگر حوزه قفقاز و روسیه، تحولات اخیر در منطقه و شناسایی استقلال دونتسک و لوهانسک در جمهوری اوکراین توسط روسیه را باعث ایجاد واهمه در مقامات جمهوری آذربایجان و امضا سریع بیانیه متفقین عنوان کرد و افزود: باکو نسبت به احتمال شناسایی استقلال منطقه خودخوانده قرا باغ توسط روسیه در سال‌های آتی نگران است. براساس توافق‌نامه آتش بس در قرا باغ نیز، عملا با استقرار هزاران نیروی روسی برای پنج سال، روسیه این فرصت را پیدا کرده که زیرساخت‌های این منطقه را برای الحاق به خود و یا شناسایی استقلال فراهم کند.
آغاز سیاست تنبیهی روسیه
وی با بیان اینکه روسیه شروع به تنبیه کشورهایی کرده که در سال‌های گذشته بی‌محابا به سمت ناتو گرایش یافتند، تصریح کرد: مشخصا کشورهای عضو پیمان «گوام»، شامل اوکراین، گرجستان، مولداوی و جمهوری آذربایجان، در صف اول این سیاست تنبیهی روسیه قرار گرفته‌اند. به نظر می‌رسد با توجه به اقدامات روسیه در خصوص مولداوی، گرجستان و اوکراین، نوبت به قرا باغ نیز خواهد رسید. باکو بر اساس این سند این تضمین را به روسیه می‌دهد که خط روابطی را که با ترکیه دنبال می‌کرد تغییر خواهد داد و امتیازات کلانی به روسیه می‌دهد تا فرمولی را که مدنظر دارد، درباره قرا باغ و حتی مناطق لزگی نشین در شمال جمهوری آذربایجان اجرا نکند.
فرصت تاریخی روسیه در قرا باغ
وی اضافه کرد: رویکرد روسیه در حوزه اوراسیا و مناطق خارج نزدیک در سال‌های اخیر نشان می‌دهد، در صورتی که مسکو نتواند به صورت کامل بر حاکمیت کشورهای این حوزه تاثیر داشته باشد و مانع رویکرد غربگرایی آنها شود، تلاش می‌کند از نقاط ضعف آنها، از جمله مناطق جدایی طلب، به عنوان کانونی برای استقرار نقطه‌ای خود استفاده کند. جمهوری آذربایجان می‌داند اگر روسیه درباره این کشور نیز چنین تصمیمی داشته باشد، عملا ناتو از ابزار موثری برای جلوگیری از آن برخوردار نیست. چون باکو خود زمینه حضور نیروهای روسی را در قرا باغ فراهم کرده و این فرصت تاریخی برای روسیه فراهم شده است.
این تحلیلگر حقوق بین‌الملل درباره امکان پیگیری اهداف جمهوری آذربایجان و ترکیه درخصوص ایجاد دالان ارتباطی با توجه به توافق اخیر با روسیه، گفت: جمهوری آذربایجان بعد از جنگ ۴۴ روزه، به این جمع بندی رسید که ترکیه با استفاده ابزاری از جنگ قرا باغ و با پوشش کمک به باکو برای آزادی اراضی اشغالی، عمدتا اهداف خود را پیگیری کرده است. از جمله اینکه ترکیه با ایجاد دالان موهوم زنگزور، به امیال توسعه طلبانه تاریخی خود در منطقه جامه عمل می‌پوشاند.
وی با بیان اینکه مقامات باکو دریافته‌اند، آنکارا به جای بحث بازگشت قرا باغ به جمهوری آذربایجان به دنبال استفاده ابزاری از این مناقشه برای عادی‌سازی روابط با ارمنستان و حل مشکلات خود با این کشور است، گفت: مقامات باکو بیشتر در حال آشنایی با واقعیت‌های ژئوپلیتیکی منطقه هستند و دریافته‌اند سیاست‌های بلندپروازانه ترکیه در قفقاز، خلاف منافع روسیه، چین و ایران بوده و باکو را در صف مقدم هزینه‌های قابل توجهی قرار خواهد داد.
۳۱۱۳۱۱
