در ویدیویی تهیه‌شده از سوی مسافرانی که روز سیزده به‌در 1401 از جاده هراز درحال عبور از ناحیه دوآب- هردورود – بودند نشان می‌داد که در کیلومتر 44 جاده هراز لغزش واریزه موجب گرفتار شدن مردم در گرد و خاک شده بود و نمی‌توانستند از این محدوده تردد کنند.
زمین‌لغزش‌های عمده دره نور در البرز مرکزی در راستای گسل‌های اصلی -مانند گسل بلده- و روی فرادیواره گسل مهم شمال البرز رخ داده‌اند. هیچ زمین‌لرزه تاریخی مهمی از ناحیه دره نور گزارش نشده با این حال زمین‌لغزش‌های غول‌پیکر در دره نشان می‌دهد که چندین رویداد بزرگ زلزله در دوره‌های ماقبل تاریخ رخ داده است.
از سوی دیگر زمین‌لغزش رزن در شمال دره بلده با پهنای حدود 13 کیلومتر از محل دوآب تا غرب روستای رزن و به طول حدود 3 کیلومتر (راستای جابه‌جایی واریزه و کوه به سمت جنوب و به داخل دره بلده) رخ داده است. معدن شن و ماسه در ابتدای این جاده و در محل لغزش رزن، علاوه بر آلودگی وسیع محیط‌زیست، موجب برداشت و ناپایداری پنجه لغزش شده و همچنان می‌شود. به‌رغم آنکه رییس اداره محیط‌زیست آمل واقعه 13/1/1401 را مربوط به معدنکاری شن و ماسه -در ابتدای جاده بلده- ندانست، معاون راهداری گفت «این گرد و خاک ناشی از ریزش کوه در معدن بخش خصوصی بود که حادثه جانی در بر نداشت.
مسلما اداره کل راهداری استان مازندران از این بابت طرح دعوی و شکایت خود را امروز مطرح خواهد کرد، چراکه حتی اگر این معدن در حریم جاده نباشد در صورت اجرای عملیاتی که سبب از بین رفتن دید رانندگان در محور هراز شود، باید هماهنگی لازم با راهداری انجام می‌شد.» معدن مورد نظر و محور هراز از هم فاصله دارند و بین آنها رودخانه وجود دارد. زمین‌لعزش در تاریخ 13 فروردین 1401 بعد از اولین‌بارندگی‌های بهار رخ داده است. البته طی تعطیلات نوروزی ظاهرا آتشباری معدنی تعطیل بوده ولی تا آخر اسفند 1400 این عملیات به منظور معدنکاری ادامه داشته است، می‌توان درک کرد که انفجارهای انجام‌شده قبلی در معدن شن و ماسه و اجرای عملیات برداشت در این معدن از محل پنجه لغزش رزن، موجب آماده ساختن این محدوده برای لغزش شده و از سوی دیگر با تحریک اضافه به دلیل بارندگی‌های اخیر ریزش لغزش وارزه رخ داده است.
روز 21 خرداد 1396 یک دستگاه بلدوزر و یک دستگاه لودر در حال کار در بخش زیرین سینه کار کوه بودند و از قبل هم توصیه شده بود که طبق اصول فنی و ایمنی می‌بایست از بالادست، برداشت سنگ انجام شود که به علت محدودیت‌های اعمال‌شده توسط اداره منابع طبیعی استان برای معادن به خصوص معادن جاده هراز و اصرار صاحبان معدن به ادامه برداشت، استخراج از پایین دست و از جلوی پاشنه لغزش صورت می‌گیرد.
در روز حادثه 16/3/1396 راننده بولدوزر جان باخت و دو کارگر به‌شدت زخمی شدند. این نوع عملیات معدنکاری البته مداخله و تخریب طبیعت در محدوده منطقه‌های حفاظت‌شده در البرز مرکزی نیز هست. منطقه حفاظت‌شده هراز در سال 1380 با مساحت15 هزار هکتار، ثبت شد. این منطقه از 25 کیلومتری شرق شهر بلده شروع شده تا حدود 33 کیلومتری جنوب شهر آمل ادامه دارد به گونه‌ای که راه بلده به آمل در مسیر روستاهای رزن، رزیه، هردورود، روستای شاه‌زید بالا، در شمال و شمال شرقی این منطقه حفاظت‌شده واقع است. منطقه حفاظت‌شده هراز تقریبا در برگیرنده بخش میانی حوضه آبریز رودخانه هراز است.
رودخانه هراز (تقریبا از کیلومتر 71 جاده هراز) تا محل تلاقی آن با رودخانه بلده نور (در نزدیک روستای هردورود) این منطقه را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است. ارتفاعات این منطقه تقریبا تا اوایل دهه شصت بستر انبوه‌ترین جنگل‌های باستانی هیرکانی بود، جنگل جنوب روستای رزن و در شرق لسی کوه از آخرین بازماندگان این جنگل‌ها است.
ادامه معدنکاری و عملیات برداشت در پهنه ناپایداری‌های زمین‌لغزشی البرز مرکزی علاوه بر تحریک وقوع زمین‌لغزش‌ها، موجب تخریب جنگل و منابع آب و خاک است. این فرآیند، با توجیه کارآفرینی و البته با پنهان کردن آسیب و تخریب وسیع منابع ملی، باید متوقف شود.
*منتشر شده در روزنامه اعتماد/ چهارشنبه ۱۷ فروردین ۱۴۰۱
