حسام‌الدین اسلاملو
اتحادیه اروپا در اقدامی جنجالی و در پی رایزنی‌هایی که مدتی است در جریان است، روز پنجشنبه، سپاه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد.
نمایندگان پارلمان اروپا به اصلاحیه‌ای برای گزارش سالانه اجرای «سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپا»(CFSP) رای دادند که بر اساس آن، از اعضای این اتحادیه خواسته شده سپاه پاسداران را در فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا قرار دهند.
گویا «طرح تعلیق برجام» هم در ادامه رای‌گیری خواهد شد و دوشنبه هفته آینده، دولت‌های اروپایی تصمیم می‌گیرند مصوبه روز پنجشنبه را اجرایی کنند یا نه. گرچه به گزارش رویترز امکان تصویب قطعی آن در کمیته‌ی اجرایی پارلمان اروپا تا دوشنبه هفته جاری وجود ندارد و بررسی همه جوانب آن ممکن است تا جلسات پس از دوشنبه نیز ادامه پیدا کند.
جنجال‌برانگیزترین بخش قطعنامه صادر شده درخواست اضافه کردن نام سپاه پاسداران به فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپاست که در صورت تصویب قطعی چیزی جز آغاز یک تنش فزاینده و همه جانبه میان ایران و اروپا نخواهد بود. یکی از آثار این تصمیم بدون‌شک در برجام آشکار خواهد شد و در این زمینه نه تنها مشکل ایران با امریکا حل نمی‌شود که حالا اروپای سابقا میانجی نیز به طور کامل از ایفای نقش در حصول توافق خودداری خواهد کرد. دولت بایدن که به گفته امیرعبداللهیان در پیغام‌پسغام‌‌های رسمی‌اش با وزارت امور خارجه ایران، برجام را گزینه‌ای روی میز می‌دانست؛ دیروز وِدانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه‌اش در نشستی خبری، در پاسخ به این که این اقدام اتحادیه اروپا چه تاثیری ممکن است بر مذاکرات برجام در وین داشته باشد، بیان کرد: «ما مدتی است به وضوح گفته‌ایم که برجام در دستور کار نیست؛ عمدتا به این خاطر که ایرانی‌ها هرگونه فرصت را برای قرار داشتن آن در دستور کار از بین بردند.»
تهدید مقامات ایران به اقدام متقابل
واکنش رسمی مقامات کشور درباره اقدام اخیر پارلمان اروپا حاکی از «اقدام متقابل» ایران بود و اینکه «این حرکت از روی استیصال و پس از تلاش‌های ناموفق خیابانی آنها برای ضربه به مردم ایران انجام شده تا بلکه به خیال خود بتوانند ملت ایران را متوقف کنند.»
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه گفت که اروپا «به پای خود شلیک کرده» و ستاد کل نیروهای مسلح نیز در بیانیه‌ای، کشورهای اروپایی را تهدید کرد که امنیت اروپا و منطقه به‌خطر خواهد افتاد.
همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه در توئیتی در واکنش به تصویب قطعنامه ضدایرانی پارلمان اروپا نوشت: «رژیم آپارتاید اسرائیل بزرگترین هویت تروریستی سازمان یافته جهان، رژیم انگلیس بنیانگذار و رژیم آمریکا بزرگترین حامی آن است.»
به گفته‌ی وی: علت خشم «کلوپ جهانی تروریست‌ها» از سپاه روشن است؛ «سپاه بزرگترین نهاد ضدتروریسم جهان» است.
احمد وحیدی، وزیر کشور نیز، مذاکرات پارلمان اروپا برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های توریستی را بی‌اهمیت دانسته و گفته: «این طرح جای هیچ نگرانی ندارد و سپاه با قدرت به راه خود ادامه خواهد داد. اینکه در غرب بخواهند کاری خارج از قواعد بین‌الملل انجام بدهند و یک نیروی رسمی را تروریسم بنامند، نشان‌دهنده ضعف فکری، اخلاقی و سیاسی‌شان است.»
در واکنش به رای پارلمان اروپا، شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز یک طرح دوفوریتی را آماده کرد‌ه‌اند که در صورت تصویب این طرح، نیروهای مسلح کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز از سوی ایران، «تروریست» قلمداد می‌شوند. یک عضو هیأت رئیسه مجلس نیز از نشست غیرعلنی هفته آینده نمایندگان با فرمانده سپاه و وزیر امور خارجه پیرامون همین موضوع خبر داده است.
محسن رضایی در واکنش به تروریستی اعلام کردن سپاه توسط اتحادیه اروپا نوشت: «غربی‌ها با شکست سیاست تحریم از بیرون و فشار و براندازی از درون، از روی خشم و ناشیگری سپاه را هدف قرار داده‌اند.»
معاون اقتصادی رئیس‌جمهور در توئیتی نوشت: «غربی‌ها با شکست سیاست تحریم از بیرون و فشار و براندازی از درون، از روی خشم و ناشیگری سپاه را هدف قرار داده‌اند. سپاه نه تنها حافظ مقتدر امنیت ایران و منطقه است، بلکه وحشی‌ترین تروریسم بین‌المللی یعنی داعش را از پا درآورد. این اقدام خصمانه اروپا، خودزنی و ترور امنیت است.»
اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس و حجت‌الاسلام علی اکبری، امام جمعه موقت تهران از دیگر مسئولانی بودند که اقدام اتحادیه اروپا را محکوم کردند. عباسعلی کدخدایی، عضو حقوقدان شورای نگهبان نیز پنجشنبه شب در توییتی به زبان انگلیسی در واکنش این اقدام پارلمان اروپا، نوشت: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی علاوه بر مبارزه با تروریسم، نقشی کلیدی در تحقق صلح و امنیت منطقه داشته است. بدعت پارلمان اروپا و انگلیس در نامیدن سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی بیانگر تزویر و رفتار متناقض غرب است.»
دمیدن بر تنش دیپلماتیک
دو روز گذشته همزمان با واکنش مقامات ایران در محکومیت این مصوبه جنجالی و بعضا تهدید پارلمان اروپا به اقدام متقابل؛ از اروپا نیز توئیت‌ها و خبرهایی مخابره شد که بر آتش تنش دیپلماتیک چند روز اخیر میان ایران و قاره سبز، می‌دمید. برای مثال، وزیر خارجه هلند، در رشته توییتی از دیدار خود با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا و گفت‌وگو با او بر سر نقض حقوق بشر در ایران و کودک‌ربایی روسیه در اوکراین خبر داد.
ووپکه هوکسترا، نوشت: «ما باید به تحریم مسئولان (نقض فاحش حقوق بشر در ایران) ادامه دهیم.»
مرتضی مکی، کارشناس مسائل بین‌الملل: «با اقدام اخیر پارلمان اروپا قطعا فضای گفت‌وگو و توافق میان ایران و غرب پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌شود و فضای تنش میان ایران و غرب تیره‌تر خواهد شد»
وزیر خارجه هلند با تاکید بر اینکه این کشور «به شدت» از قرار دادن سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی اتحادیه اروپا حمایت می‌کند، مدعی شد: «ثبت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان یک نهاد تروریستی، اقدامی است که مستلزم تعهد مشترک کشورهای عضو اتحادیه اروپا است.» همزمان، نماینده سوئد در پارلمان اروپا نیز از رد پیشنهاد تعلیق برجام خبر داده و در توئیتر نوشت: «هنوز راهی باقی مانده است تا نمایندگان پارلمان اروپا برای پایان دادن به مذاکرات بی‌ثمر برجام که توسط رژیم اسلامی ایران برای پایان دادن به تحریم‌ها استفاده می‌شود، آماده باشند.»
چارلی وایمرز، تصویری از بندی که توسط او و شماری دیگر از نمایندگان پارلمان اروپا پیشنهاد شده و مورد توافق سایر نمایندگان قرار نگرفته را نیز منتشر کرده است.
در این بند ادعا شده بود که «هر مذاکره‌ای با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور نباید پروژه‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های نظامی آسیب‌‌رسان جمهوری اسلامی را نادیده بگیرد؛ از جامعه جهانی بخواهد تا برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای اقدام کند؛ و از مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا بخواهد که به‌دلیل نقض حقوق بشر در ایران و مداخله‌جویی تهران در منطقه و سایر نقاط جهان، برجام را تعلیق و حمایت از احیای آن را متوقف کند.»
تردید درباره تحریم سپاه
با این حال، خبرگزاری «رویترز» در گزارشی در گفت‌وگو با چند منبع آگاه نوشت که اتحادیه اروپا روز دوشنبه 3 بهمن 37 تحریم جدید را در ارتباط با نقض حقوق معترضان در ایران اعمال خواهد کرد ولی، برخلاف تصمیم پارلمان اروپا مبنی بر تروریستی اعلام کردن سپاه، پیش‌بینی می‌شود این نهاد نظامی و ایدئولوژیک رهبر جمهوری اسلامی مورد تحریم قرار نخواهد گرفت.
ارزیابی تحلیلگران داخلی از چرایی صدور قطعنامه و پیش‌بینی آثار آن
اما واکنش‌ها فقط به مراجع رسمی محدود نماند. عباس عبدی تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب در این باره نوشت: «سپاه در ماه‌ها یا حتی سال‌های اخیر چه اقدام جدیدی کرده که پارلمان اروپا امروز آن را تروریست اعلام کرد؟ چرا در گذشته چنین نکردند؟ تنها تغییر مهمی که رخ داده، داخل کشور است. نیروی مسلح حکومتی را که ۷۰ درصد مردمش با شور و شوق پای صندوق رای می‌آیند، نمی‌توان تروریست نامید.»
محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس نیز در توئیتر نوشت: «ترامپ از گذاشتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی چه طرفی بست که اروپایی‌ها می‌خواهند ببندند؟!»
همچنین مرتضی مکی، کارشناس مسائل بین‌الملل به ایلنا گفت: «قطعا فضای گفت‌وگو و توافق میان ایران و غرب پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌شود و فضای تنش میان ایران و غرب را خیلی بیشتر می‌کند.»
این تحلیلگر با اشاره به اینکه یکی از موضوعات مذاکرات ایران و آمریکا، درخواست حذف نام سپاه از گروه‌های تروریستی بوده، افزود: «پیش از بن‌بست مذاکرات برجامی شاهد بودیم که آمریکایی‌ها به یک گفت‌وگو و انعطافی در زمینه خارج کردن سپاه از فهرست سیاه دست یافتند. به هرحال از این فرصت‌ها استفاده نشد و راه امضای برجام از گذشته سخت‌تر شده است.»
