سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در بسیاری از جوامع است. در این مطلب نگاه دقیق‌تری داریم به آنچه باعث می‌شود که یک سلولِ طبیعی سرطانی شود
به گزارش بهداشت نیوز، سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در بسیاری از جوامع است. در این مطلب نگاه دقیق‌تری داریم به آنچه باعث می‌شود که یک سلولِ طبیعی سرطانی شود و مروری داریم بر اینکه چه کارهایی می‌توانید انجام دهید تا احتمال سرطان برای خودتان را کاهش دهید.
سلول سرطانی چیست؟
پیش از بررسی جنبه‌های مختلف سلول‌های سرطانی بهتر است در همین ابتدا ببینیم که اصلاً سلول سرطانی چیست. یک سلول معمولی و سالم دارای چرخۀ حیات رشد، تقسیم و مرگ است. سلول سرطانی یک سلول غیرطبیعی است که این چرخه را دنبال نمی‌کند. سلول‌های سرطانی به‌جای اینکه طبق چرخۀ حیات خود از بین بروند، سلول‌های غیرطبیعی بیشتری را تکثیر می‌کنند که می‌توانند در بافت مجاور پراکنده شوند. همچنین، آنها می‌توانند از طریق خون و سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن گسترش یابند.
آیا همۀ افراد سلول‌های سرطانی در بدن خود دارند؟
خیر، همۀ ما سلول‌های سرطانی در بدن نداریم. بدن ما دائماً سلول‌های جدید تولید می‌کند، برخی از آنها احتمال دارد سرطانی شوند. در هر لحظه، ممکن است سلول‌هایی تولید کنیم که DNA آنها آسیب‌دیده‌اند؛ اما، به معنی این نیست که سرنوشت آنها سرطانی‌شدن است.
بیشتر اوقات سلول‌های دارای DNA آسیب‌دیده یا خود را ترمیم می‌کنند یا به واسطۀ مرگ سلولی (آپوپتوز) از بین می‌روند. احتمال ابتلا به سرطان فقط در شرایطی وجود دارد که هیچ‌یک از این موارد اتفاق نیفتد.
تفاوت سلول سرطانی با سلول سالم
خلاصه‌وار می‌توان گفت، سلول‌های طبیعی از دستورات بدن پیروی می‌کنند؛ اما، سلول‌های سرطانی پیروی نمی‌کنند و این مهم‌ترین تفاوت سلول سرطانی با سلول سالم است. سلول‌های طبیعی فقط درصورتی‌که نیاز به جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده یا پیر باشد، رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند. سلول‌های بالغ عملکردهای تخصصی دارند. هنگامی که آنها هدف خود را محقق کنند، می‌میرند و چرخۀ حیات خود را تکمیل می‌کنند.
چگونه یک سلول سرطانی می شود؟
پاسخ این سؤال که چگونه یک سلول سرطانی می شود قدری پیچیده است. فرایندهای مختلفی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا یک سلول از چرخۀ طبیعی خود خارج شود و به اصطلاح سرطانی شود.
سلول‌های سرطانی ژن‌های جهش‌یافته دارند و نسبت به سلول‌های طبیعی عملکرد تخصصی کمتری دارند. سلول‌های سرطانی از روال معمولی همیشگی پیروی نمی‌کنند. آنها چه نیاز باشد یا نباشد، رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند و زمانی که باید از بین بروند، نمی‌میرند. این گونه رشد رشدِ خارج از کنترل است و حتی شکل سلول سرطانی با سلول نرمال متفاوت می‌شود.
سلول‌های سرطانی می‌توانند بر رفتار سلول‌های طبیعی تأثیر بگذارند که سبب پیچیده‌شدن مشکل می‌شود. آنها می‌توانند سلول‌های سالم اطراف خود را وادار به ایجاد رگ‌های خونی جدید کنند تا با تأمین مواد مغذی تومورهای سرطانی را محافظت کنند.
سلول‌های سرطانی اغلب می‌توانند، با مهار سلول‌های ایمن از تمایز سلول‌های سرطانی از سلول‌های سالم، از سیستم ایمنی بگریزند.
سرطان به چند طریق در بدن گسترش می یابد؟
سلول‌های سرطانی با جمع‌شدن تشکیل تومور می‌دهند و به بافت اطراف گسترش می‌یابند. همچنین، این سلول‌ها می‌توانند جدا شوند و به سایر نقاط بدن منتشر شوند.
یکی از راه‌های انتشار سرطان در بدن انتشار موضعی است؛ یعنی تومور در آن مکانی که قرار دارد رشد می‌کند و در همان مکان بزرگ‌شده و گسترش می‌یابد. راه دیگری که سرطان در بدن گسترش می‌یابد خون و جریان لنف است. در این حالت سلول سرطانی وارد جریان خون یا لنف شده و در جایی دیگر از بدن کاشته می‌شود و در آنجا مجدداً شروع به رشد می‌کند.
تفاوت سلول‌های خوش‌خیم و بدخیم
تفاوت بزرگی بین سلول‌های خوش‌خیم و بدخیم وجود دارد. سلول‌های خوش‌خیم غیرسرطانی هستند. آنها گاهی اوقات بیش‌ازحد تولید می‌کنند و تومور تشکیل می‌دهند؛ اما، توانایی گسترش به بافت‌های دیگر را ندارند. آنها معمولاً تهدیدکننده حیات نیستند؛ اما، درصورتی‌که بسیار بزرگ شوند یا به اندامی فشار وارد کنند، ممکن است تهدیدکننده حیات باشند. برای مثال، یک تومور خوش‌خیم مغز می‌تواند خطرناک باشد.
هنگامی که یک تومور خوش‌خیم برداشته می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که دوباره رشد کند. ازآنجاکه سلول‌های خوش‌خیم گسترش نمی‌یابند، نیازی به درمان برای جلوگیری از بازگشت سلول‌های خوش‌خیم وجود ندارد.
سلول‌های بدخیم سرطانی و بالقوه تهدیدکنندۀ حیات هستند. آنها توانایی گسترش به بافت‌های مجاور و سراسر بدن را دارند.
هنگامی که یک تومور بدخیم برداشته می‌شود، هر سلول باقی‌مانده می‌تواند منجربه رشد جدید شود. به همین دلیل است که سرطان اغلب نیاز به درمان اضافی مانند شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی و پرتودرمانی دارد تا سلول‌های سرطانی در سراسر بدن به دقت جست‌وجو و محو شوند.
سلول سرطانی زیر میکروسکوپ
یکی از ویژگی‌های سلول‌های سرطانی، که از آن برای تشخیص سرطان استفاده می‌کنند، شکل سلول سرطانی است. سلول سرطانی زیر میکروسکوپ اغلب ویژگی‌هایی دارد که سلول سالم ندارد. معمولاً وقتی که پزشک شک به بودن تومور دارد از ناحیۀ تومور نمونه‌برداری می‌کند و این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
متخصص پاتولوژیست در آزمایشگاه شکل سلول سرطانی زیر میکروسکوپ را بررسی می‌کند و درصورتی‌که معیارهای سرطانی‌بودن را داشته باشد تشخیص سرطان داده می‌شود.
چه چیزی باعث سرطان می‌شود؟
سرطان با DNA آسیب‌دیده مرتبط است. علت ۵ تا ۱۰ درصد تمام سرطان‌ها ارث‌بردن ژن جهش‌یافته است. داشتن یکی از این جهش‌های ژنتیکی خطر گسترش سرطان را افزایش می‌دهد؛ اما، به این معنی نیست که حتماً اتفاق بیفتد. جهش‌های ژنتیکی از طریق عوامل دیگر نیز ایجاد می‌شوند، ازجمله :
مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو؛
اشعه ماوراءبنفش (UV) ناشی از خورشید یا تخت‌های برنزه‌کننده؛
قرارگرفتن در معرض اشعه، ازجمله درمان با اشعه (پرتودرمانی)؛
رژیم غذایی ضعیف شامل مصرف زیاد گوشت‌های فراوری‌شده؛
تحرک‌نداشتن جسمی؛
سوء مصرف الکل؛
قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند رادون، سرب و آزبست؛
عفونت‌هایی مانند ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) و هپاتیت.
دلیل دقیق گسترش سرطان در بدن فرد همیشه نمی‌تواند مشخص شود. ترکیبی از عوامل ممکن است در شروع سرطان نقش داشته باشند. هنگامی که سلولی جهش داشته باشد، به هر سلولی که تولید می‌کند انتقال می‌یابد.
آیا همه افراد دارای سلول سرطانی در بدن هستند؟
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
شما نمی‌توانید خطر ابتلا به سرطان را کاملاً حذف کنید؛ اما، اقداماتی وجود دارند که می‌توانید برای کاهش خطر انجام دهید.
از دخانیات شامل سیگار، سیگارت، پیپ و محصولات دخانی بدون دود خودداری کنید. در ایالات‌متحده آمریکا، از هر ۳ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان یک مرگ به استعمال دخانیات نسبت داده می‌شود.
غربالگری منظم سرطان را انجام دهید. برخی از غربالگری‌ها، مانند پاپ اسمیر (غربالگری برای تشخیص سرطان دهانه رحم) و کولونوسکوپی (غربالگری برای تشخیص سرطان روده) می‌توانند سلول‌های غیرطبیعی را قبل از اینکه فرصت تبدیل به سرطانی‌شدن داشته باشند تشخیص دهند. غربالگری‌های دیگر مانند ماموگرافی (غربالگری برای تشخیص سرطان پستان) می‌تواند سلول‌های سرطانی موضعی را قبل از اینکه شروع به گسترش یابند تشخیص دهند.
الکل را در حد اعتدال بنوشید. نوشیدنی‌های الکلی حاوی اتانول هستند که با مرور زمان خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. نوشیدن الکل برای زنان و مردان روزانه باید به ترتیب به یک و دو نوشیدنی محدود شود.
از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید. با پوشاندن پوست و استفاده از ضدآفتاب طیف گسترده با SPF (فاکتور محافظت از نور خورشید) حداقل ۳۰ از پرتوهای ماوراءبنفش خودداری کنید. سعی کنید از صرف وقت در زیر نور آفتاب در وسط روز خودداری کنید و از تخت‌های برنزه‌کننده یا لامپ‌های خورشیدی استفاده نکنید.
یک رژیم سالم و متعادل را دنبال کنید. سعی کنید مقدار زیادی سبزیجات، میوه و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید. مصرف غذاهای فراوری‌شده، قندها، گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری‌شده را محدود کنید.
ورزش. نداشتن تحرک جسمی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. تلاش کنید حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش متعادل یا ۷۵ دقیقه ورزش شدید در هفته انجام دهید.
درمورد واکسن‌هایی که ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های خاص کمک کنند با پزشک خود صحبت کنید.
ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) یک عفونت آمیزشی (STI) است که از طریق تماس پوست با پوست منتقل می‌شود که می‌تواند باعث سرطان‌های دهانه رحم، دستگاه تناسلی و سر و گردن شود. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها واکسن مطمئن HPV را برای اکثر افراد ۹ تا ۲۶ ساله توصیه می‌کند.
همچنین، واکسنی برای هپاتیتB ، یک عفونت ویروسی که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد، وجود دارد.
درمورد خطر ابتلا به سرطان و اقدامات دیگری که می‌توانید انجام دهید تا این خطرات کاهش یابند با پزشک خود صحبت کنید.
سخن پایانی درمورد سلول‌های سرطانی
همۀ ما سلول‌های سرطانی در بدن خود نداریم.
تعداد معین سلول‌هایی که بدن شما دائماً ایجاد می‌کند به این معنی است که همیشه این احتمال وجود دارد که برخی از آنها آسیب ببینند. حتی پس از آن، این سلول‌های آسیب‌دیده لزوماً به سرطان تبدیل نخواهند شد.
سرطان معمولاً از آسیب به DNA به واسطۀ جهش‌های ژنتیکی ارثی یا چیزی که در زندگی روزمره در معرض آن قرار می‌گیرید ناشی می‌شود.
شما نمی‌توانید جهش‌های ژنتیکی را کنترل کنید. اما برخی تغییرات در سبک زندگی می‌توانند به کاهش خطر گسترش سرطان، ازجمله انجام‌دادن غربالگری‌های خاص سرطان برای متوقف‌کردن بیماری، قبل از شروع آن کمک کنند.
منبع: طبنا
