بیماری هیپرپلازی خوش خیم پروستات در واقع رشد بیش از حد بافت پروستات است که این رشد اضافی باعث فشرده شدن مجرای ادراری و ایجاد علائمی همچون مشکل در شروع ادرار، نیاز مکرر به ادرار ، احساس عدم تخلیه کامل مثانه و یا تنگی مجرای ادراری می شود.
پروستات یک غده کوچک و گرد به اندازه یک گردو با وزن تقریبی 20 گرم است که در سیستم تناسلی مردان در ریز مثانه و جلوی رکتوم قرار گرفته است.
وظیفه پروستات تولید بخشی از مایع منی است که برای حرکت اسپرم ها و حفظ باروری مردان ضروری است.
بیماری هیپرپلازی خوش خیم پروستات در واقع رشد بیش از حد بافت پروستات است که این رشد اضافی باعث فشرده شدن مجرای ادراری و ایجاد علائمی همچون مشکل در شروع ادرار، نیاز مکرر به ادرار ، احساس عدم تخلیه کامل مثانه و یا تنگی مجرای ادراری می شود.
در بیماری بزرگی پروستات، برخلاف سرطان پروستات که معمولاً از نواحی اطراف غده پروستات (پیرامونی) شروع می شود، بیشترین رشد غیرطبیعی بافت در ناحیه ای از پروستات به نام ناحیه ترنزیشنال اتفاق می افتد. این ناحیه دقیقاً دور مجرای ادراری قرار دارد.
با افزایش حجم پروستات در این ناحیه، بافت اضافی می تواند به مجرای ادراری فشار وارد کند و باعث تنگی یا انسداد آن شود. این فشردگی مجرای ادراری باعث مشکلاتی در جریان ادرار می شود.
این بیماری بیشتر در مردان مسن تر رخ می دهد و به طور کلی بر کیفیت زندگی فرد تأثیرگذار است. درمان های مختلفی مانند دارودرمانی و در موارد شدیدتر جراحی برای کاهش علائم و بهبود جریان ادراری استفاده می شود.
علائم بزرگی خوشخیم پروستات
علائم این بیماری معمولاً به دلیل فشار بر مجرای ادرار و اختلال در تخلیه مثانه بروز می کنند.
علائم اصلی BPH عبارتند از:
- تکرر ادرار و نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول، به خصوص در شب (پلی اوری).
- مشکل در شروع ادرار یا تأخیر در شروع.
- جریان ضعیف یا متناوب ادرار
- احساس تخلیه ناقص مثانه و احساس باقی ماندن مقداری از ادرار در مثانه پس از دفع .
- ریزش قطره ای ادرار پس از اتمام دفع ادرار.
- درد یا ناراحتی در ناحیه پایین شکم یا ناحیه پروستات به ویژه در صورت احتباس ادرار.
- سختی در ادرار کردن و احساس فشار یا درد در حین دفع ادرار.
این علائم به مرور زمان ممکن است شدیدتر شوند و در صورت عدم درمان می توانند منجر به مشکلات جدی تری مانند احتباس ادرار کامل یا عفونت های ادراری شوند.
تشخیص بزرگی خوشخیم پروستات
تشخیص بزرگ شدن خوش خیم پروستات (BPH) معمولاً با استفاده از ترکیبی از تاریخچه بالینی بیمار، معاینه فیزیکی، آزمایشات تصویربرداری و تست های عملکردی انجام می شود.
1. تاریخچه بالینی و علائم بیمار
در اولین قدم از بیمار سوالاتی در مورد علائم ادراری و شدت علائم پرسیده خواهد شد . این سوالات شامل تکرر ادرار، دشواری در شروع جریان ادرار، جریان ضعیف ادرار، احساس تخلیه ناقص مثانه و سایر علائم ذکر شده است.
2. معاینه فیزیکی
- معاینه مقعدی : این معاینه برای ارزیابی اندازه، شکل و قوام پروستات انجام می شود. در BPH، پروستات معمولاً بزرگ و نرم است، اما هیچ تغییر غیرعادی دیگری مانند توده های سفت که ممکن است نشان دهنده وجود سرطان پروستات باشند، لمس نمی شود.
3. آزمایشات ادراری
- آزمایش ادرار : برای رد عفونت های ادراری، خونریزی یا سایر مشکلات مثانه یا کلیه انجام می شود.
- نوار ادرار: می تواند برای تشخیص خون یا مواد غیرعادی دیگر در ادرار استفاده شود.
4. آزمایشات خون
- آزمایش PSA: اگرچه افزایش سطح PSA می تواند نشان دهنده سرطان پروستات باشد اما در بیماران مبتلا به BPH نیز ممکن است PSA بالا باشد. هرچند عوامل متعدد دیگری نظیر التهاب پروستات نیز می توانند سطح این آنتی ژن را افزایش دهند بنابراین، این آزمایش به تنهایی برای تشخیص BPH مناسب نیست و باید همراه با سایر روش های تشخیصی انجام شود.
5. آزمایش اندازه گیری جریان ادرار
یوروفلومتری برای ارزیابی سرعت جریان ادرار انجام می شود. ممکن است در BPH، جریان ادرار ضعیف و ناپیوسته باشد. این تست به تشخیص اختلالات مربوط به جریان ادرار کمک می کند و می تواند به متخصص اورولوژی در تصمیم گیری در مورد درمان کمک کند.
6. سونوگرافی
- سونوگرافی ترانس مقعدی (TRUS): در این روش، یک پروب سونوگرافی در داخل مقعد قرار داده می شود تا تصویر دقیقی از پروستات بدست آید. این روش می تواند اندازه پروستات و هر نوع تغییر در ساختار آن را نشان دهد.
- سونوگرافی مثانه: این آزمایش برای ارزیابی میزان باقی مانده ادرار در مثانه پس از ادرار کردن انجام می شود. اگر مقدار زیادی ادرار پس از دفع باقی بماند، ممکن است نشانه ای از اختلال در تخلیه مثانه , ناشی از BPH باشد.
7. سیستومتری
این آزمایش برای ارزیابی فشار در مثانه و عملکرد آن هنگام پر شدن و تخلیه استفاده می شود. این تست می تواند برای شناسایی اختلالات عملکرد مثانه ناشی از BPH مفید باشد.
8. سیستوسکوپی
این روش شامل استفاده از یک لوله انعطاف پذیر دارای دوربین (سیستوسکوپ) است که وارد مثانه می شود تا به اجازه دهد داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کند. ممکن است در BPH، این تصویربرداری برای ارزیابی میزان انسداد مجرای ادرار و بررسی هر گونه تغییرات در دیواره مثانه یا مجرای ادرار انجام شود.
9. آزمایش های تصویربرداری پیشرفته
- MRI پروستات: در مواردی که تشخیص دقیق تر یا ارزیابی بهتر وضعیت پروستات نیاز است، از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می شود. این روش به ویژه در تشخیص سرطان پروستات یا ارزیابی پیچیدگی های BPH کمک می کند.
درمان بزرگی پروستات
درمان بزرگ شدن خوش خیم پروستات بسته به شدت علائم و و سلامت عمومی بیمار متفاوت است .
متخصص های کلیه و مجاری ادراری معمولا روش های درمانی زیر را توصیه می کنند:
درمان دارویی:
- آلفا بلاکرها (مانند تامسولوسین): این داروها به شل کردن عضلات پروستات و گردن مثانه کمک می کنند تا جریان ادرار راحت تر شود.
- مهارکننده های 5-آلفا ردوکتاز (مانند فیناستراید): این داروها به کوچک شدن اندازه پروستات کمک می کنند و رشد آن را مهار می کنند.
- دارو های ترکیبی: برخی داروها ترکیبی از آلفا بلاکرها و مهارکننده های 5-آلفا ردوکتاز هستند و برای بیمارانی که علائم شدید و یا پروستات بسیار بزرگی دارند و استفاده می شوند.
درمان های جراحی:
- جراحی پروستات به روش TURP (ترانس یورترال پروستاتکتومی): رایج ترین روش جراحی برای درمان BPH است که با استفاده از یک ابزار از طریق مجرای ادرار، بخش بزرگی از پروستات برداشته می شود.
- جراحی لیزری: استفاده از لیزر برای سوزاندن یا برداشتن بافت پروستات.
در موارد شدید، جراحی گزینه بهتر است، در حالی که درمان دارویی برای علائم خفیف تا متوسط کاربرد دارد.
جمع بندی
بزرگی پروستات یا هیپرپلازی خوشخیم پروستات (BPH) یک بیماری شایع در میان مردان مسن است که به دلیل رشد بیش از حد بافت پروستات ایجاد می شود. این رشد اضافی باعث فشردگی مجرای ادراری و بروز مشکلاتی مانند تکرر ادرار، جریان ضعیف ادرار، احساس تخلیه ناقص مثانه و دشواری در شروع ادرار می شود. برخلاف سرطان پروستات، این بیماری خوش خیم است و بیشتر در ناحیه ای از پروستات که دور مجرای ادراری قرار دارد، رخ می دهد.
با افزایش سن، تغییرات هورمونی به رشد پروستات کمک می کنند که در برخی مردان منجر به بروز علائم آزاردهنده و اختلال در کیفیت زندگی می شود. تشخیص این بیماری معمولاً از طریق ارزیابی علائم، معاینه فیزیکی و آزمایش های تکمیلی مانند آزمایش PSA، سونوگرافی و آزمایش جریان ادرار انجام می شود.
این بیماری خطر جدی برای زندگی فرد ایجاد نمی کند، اما در صورت بی توجهی می تواند باعث انسداد کامل مجرای ادرار یا عفونت های ادراری شود.
