تولید پلاستیک و محصولات پلاستیکی زندگی‌مان را در این دنیای مدرن راحت‌تر کرده است. اما آلودگی ریزپلاستیک‌ها چنان بحرانی شده که نگرانی‌های جهانی را موجب شده است.
نادیا زکالوند: مردم سراسر دنیا، هر سال هزاران خرده پلاستیک وارد طبیعت می‌کنند. این خرده پلاستیک‌ها به‌تدریج به قطعات بسیار ریزی که دانشمندان آنها را ریزپلاستیک می‌گویند، تبدیل می‌شوند. اندازه این ریزپلاستیک‌ها کمتر از ۵ میلی‌متر و اندازه یک دانه کتان است. متاسفانه پلاستیک‌ها تجزیه‌پذیر نیستند و هنگام تجزیه به بی‌نهایت قطعات ریزی تبدیل می‌شوند تا جایی‌که فقط زیر میکروسکوپ‌ها قابل مشاهده‌اند. این پلاستیک‌ها هم نانوپلاستیک نامیده شده‌اند.
ریزپلاستیک‌ها به اعماق و کف دریاها راه می‌یابند، با شن ساحل مخلوط شده و همچنین در میان باد به پرواز درمی‌آیند و حتی وارد بدن ما می‌شوند. ریزپلاستیک‌ها در دورترین مکان‌های زمین، از جمله مناطق کوهستانی و قطب‌ها هم یافت شده‌اند.
در بررسی‌های سال ۲۰۱۸میلادی روی تعدادی از افراد مشخص شد که انسان بدون اینکه متوجه شود، این ریزپلاستیک‌ها را می‌بلعد. در بررسی‌های بعدی دانشمندان دریافتند انسان‌های دنیا سالانه حدود ۳۹ تا ۵۲ هزار ریزپلاستیک می‌بلعند. همچنین آنها بیش از ۷۴هزار ریزپلاستیک‌های موجود در هوا را استنشاق می‌کنند.
در بررسی‌های دیگر مشخص شده که ظروف پلاستیکی غذا موجب وارد شدن نانوپلاستیک‌ها به درون غذا می‌شوند.
اثر منفی ریزپلاستیک‌ها روی سلامت انسان
ریزپلاستیک‌ها انسان را محاصره کرده‌اند و در هوا، آب، غذا و هر محصولی که استفاده می‌کنند پیدا می‌شوند. محققان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که ریزپلاستیک‌ها برای سلامت انسان خطرناک هستند. این ریزپلاستیک‌ها می‌توانند درست مانند الیاف آزبست، برای انسان خطرناک باشند و موجب التهاب ریه و انواع سرطان در انسان شوند. همچنین این ریزپلاستیک‌ها می‌توانند میکروارگانیسم‌ها و مواد شیمیایی سمی را وارد بدن‌مان کنند و در نتیجه ما را در خطر ابتلا به بیماری‌های گوناگون قرار دهند.
تحقیقات نشان داده که ریزپلاستیک‌ها موجب اختلال متابولیک، سمیت منجر به آسیب سلول‌های عصبی و احتمال ابتلا به سرطان در انسان می‌شوند. همچنین ریزپلاستیک‌ها ممکن است در عملکرد غدد درون‌ریز بدن اختلال ایجاد کرده و موجب مشکلات هورمونی و در نتیجه اضافه وزن شوند.
ریزپلاستیک‌ها ممکن است با صدمه به دستگاه تنفسی انسان، او را به مشکلات جدی‌تر قلب و عروق مبتلا کند. برخی از ریزپلاستیک‌های ناشی از محصولاتی مانند پیشگیرنده‌های شعله آتش اثری منفی روی رشد مغز جنین می‌گذارند و جلوی رشد طبیعی مغز را می‌گیرند. ترکیب‌هایی که به برخی مواد تولیدی مانند پلاستیک و پارچه اضافه یا به صورت روکش استفاده می‌شوند تا جلوی ایجاد یا گسترده شدن آتش را بگیرند پیشگیرنده‌های شعله آتش نامیده می‌شوند.
همچنین در بررسی‌های بیشتر مشخص شده که ریزپلاستیک‌ها اثر منفی روی دستگاه تولیدمثل، رشد طبیعی و اشتهای افراد گذاشته و موجب التهاب در بافت‌ها و صدمات کبدی می‌شود.
اثر منفی زیست‌محیطی ریزپلاستیک‌ها
ریزپلاستیک‌ها اثرات بد و مخرب زیست‌محیطی، به‌ویژه محیط دریایی، دارند. ریزپلاستیک‌ها از طریق آب‌راه‌ها به اکوسیستمی وارد می‌شوند که محل زندگی موجودات دریایی، از جمله جلبک‌ها، زئوپلانکتون‌ها، ماهی‌ها، خرچنگ‌ها، لاک‌پشت‌ها و پرندگان دریایی است. این ریزپلاستیک‌ها در بدن نهنگ‌ها هم دیده شده است.
محققان در بررسی روی این حیوانات دریافتند DNA حیواناتی که مواد آلوده به پلاستیک مصرف کرده بودند، تجزیه شده بوده است. در ضمن آبشش‌ها و مجراهای گوارشی آنها صدمه دیده بود و الیاف بسیار ریز پلاستیک‌ها به اندام‌های حیوانات دریایی صدمه زده بوده است.
البته فقط حیواناتی که در دریا زندگی می‌کنند در معرض خطر ریزپلاستیک‌ها نیستند. حیوانات دیگری که از این موجودات دریایی تغذیه می‌کنند، مانند مرغان دریایی، هم در خطر عوارض ریزپلاستیک‌ها قرار می‌گیرند. در واقع ریزپلاستیک‌هایی که توسط جانداران دریایی مصرف می‌شوند ممکن است در زنجیره غذایی قرار گیرند. در نهایت انسان هم در امان نخواهد بود و با مصرف غذاهای دریایی در معرض خطر ناشی از ریزپلاستیک‌ها قرار می‌گیرد.
البته تنها محیط‌های آبی در خطر ریزپلاستیک‌ها قرار ندارند؛ بررسی‌ها نشان داده که با پراکنده شدن انواع و اقسام پلاستیک در محیط‌زیست، خرده‌های این پلاستیک‌ها وارد خاک شده و آن را هم آلوده می‌کند و در نتیجه زندگی میکروسکوپی خاک‌ها هم صدمه می‌بیند.
در واقع خاک پر از موجودات میکروسکوپی است که در آن زندگی می‌کنند. از باکتری‌ها و قارچ‌ها گرفته تا موجودات ریز دیگری که در خاکی که ما به آن خاک کثیف می‌گوییم زندگی می‌کنند. این موجودات در تجزیه مواد زاید محیط‌زیست نقش فعالی دارند و اگر آنها را از دست بدهیم، مشکلات زیست‌محیطی مهم‌تری گریبان‌مان را خواهد گرفت.
چه باید کرد؟
آلودگی ریزپلاستیک‌ها، دولت‌های سراسر دنیا را به فکر استفاده کمتر از محصولات پلاستیکی انداخته است. در واقع آنها تصمیم گرفتند هر سال از حجم تولید پلاستیک بکاهند. مثلا در برخی از ایالت‌های آمریکا مانند کانکتیکات، استفاده از کیسه‌های پلاستیکی ممنوع شده است.
علاوه‌بر تنظیم تولید و چگونگی مصرف پلاستیک‌ها، صنایع پلاستیک‌سازی در تلاش برای تولید پلاستیک‌های باکیفیت و البته پایدار هستند. آنها معتقدند پلاستیک بد نیست، این پلاستیک‌های بد است که مضر هستند و بهتر است در تولید آنها از موادی چون نفت استفاده نکنند. پلاستیک‌هایی که با این مواد تولید می‌شوند با گذشت ده‌ها هزار سال هم تجزیه نمی‌شوند. بنابراین این صنایع شروع به سرمایه‌گذاری روی تولید پلاستیک‌هایی کردند که مواد اولیه آنها از مواد سبز و پایدار مانند گیاهان است.
با این راه‌حل‌ها می‌توان جلوی آلوده‌کنندگی و اثرات مخرب پلاستیک‌ها را گرفت.
نقش مردم در کاهش خطرات ریزپلاستیک‌ها
مردم که مصرف‌کنندگان اصلی پلاستیک‌ها هستند هم باید از خطرات این ریزپلاستیک‌ها آگاه شوند و مشارکت فعالی در مدیریت پلاستیک‌های مضر داشته باشند. مثلا آنها می‌توانند از پلاستیک‌های یک‌بار مصرف استفاده نکنند و به جای استفاده از ظروف و بطری‌های پلاستیکی از نوع شیشه‌ای قابل استفاده مجدد آنها استقبال کنند. همچنین بهتر است آنها از محصولاتی که حاوی میکرومهره هستند، پرهیز کنند. میکرومهره‌ها، ذرات پلاستیکی جامدی هستند که ابعاد آنها بیش از یک میلی‌متر نیست. از این میکرومهره‌ها بیشتر در محصولات مراقبت‌های شخصی مانندکرم‌های لایه‌بردار پوست، برخی از خمیردندان‌ها و همچنین در تحقیقات زیست‌پزشکی و علوم پزشکی استفاده می‌شود. هرچه مصرف محصولات حاوی میکرومهره‌ها و در عین حال انواع پلاستیک‌ها کمتر شود، از مقدار ریزپلاستیک‌ها و خطرات آنها هم کم می‌شود.
این روزها پلاستیک‌های سبزتر و سازگار با محیط‌زیست تولید شده‌اند اما مردم با این محصولات آشنایی کمی دارند. بیشتر این پلاستیک‌ها از محصولاتی که گیاه‌محور و قابل تجزیه هستند تولید می‌شوند و بافت آنها شبیه پلیمرهای طبیعی موجود در درختان، برگ‌ها و علف‌هاست.
مصرف این محصولات، صنایع مختلف را تشویق به تولید محصولات سبزتر می‌کند و کره زمین و موجودات روی آن را از خطرات بیشتر ریزپلاستیک‌ها نجات می‌دهد.
منبع:sustainability.yale.edu
بیشتر بخوانید:
ضرورت اقدام فوری برای پیشگیری از فاجعه گرد و غبار دریاچه ارومیه
مدیران القا کردند که کشور ما ثروتمند است/ نتیجه: بحران آب
«گردشگری در مناطق بکر»؛ برویم طبیعت را نابود کنیم و برگردیم!
۴۷۴۷
