یادداشت-حسین طیب: مفهوم «امید اجتماعی» از جمله مفاهیمی است که در سالهای اخیر بیش از پیش محل بحث مطالعات جامعه‌شناختی قرار گرفته است.
عده‌ای ابداع این مفهوم را به ریچارد رورتی اندیشمند آمریکایی نسبت می‌دهند. از منظر وی امید اجتماعی تلاش، برنامه‌ریزی وهمکاری افراد جامعه برای رسیدن به هدف است خواه موفقیت کسب شود یا نشود.
رورتی در این زمینه ابراز می‌دارد: امید توانایی باور به این است که آینده به طور مطلوب از گذشته متفاوت‌ترو مطلوبتر است. بنابراین امید اجتماعی، امید کور که مظهر یأس است و در هنگامه‌ای که انسان مستأصل است و در وضعیتی قرار دارد که فقط می‌تواند شرایط را بپذیرد، نیست.
امید اجتماعی، امیدی عملی است که فردای بهتر را دست‌یافتنی و به دست همین انسان معمولی ممکن می‌داند. بنابراین گزافه نیست اگر امید اجتماعی را سوخت لازم برای عزیمت انسان از نقطه کنونی به نقطه مطلوب بدانیم. اهمیت این مفهوم زمانی آشکارتر می‌شود که با مفهوم متضاد آن یعنی «یأس اجتماعی» و اثرات مخرب آن سنجیده شود؛ عاملی که می‌تواند پیشرفته‌ترین و ثروتمندترین جوامع را به نابودی و فروپاشی بکشاند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر با هیئت دولت از «زنده کردن امید و اعتماد» بعنوان مهمترین توفیق دولت سیزدهم در طول یکسال اخیر یاد کردند. ایشان در این زمینه اظهار داشتند: مردم می‌بینند که دولت در وسط میدان و مشغول کار و تلاش برای حل مشکلات و خدمت‌رسانی به آنها است و این واقعیت، امید و اعتماد عمومی را تا حد زیادی احیا کرده است البته این تلاش‌ها در برخی زمینه‌ها به نتیجه رسیده و در بعضی زمینه‌ها نیز هنوز به نتایج لازم نرسیده است.
بررسی بیانات معظم‌له حاوی این نکته کلیدی است که ایشان صداقت دولتمردان با مردم و تلاش آنها را دو محور اساسی احیای امید اجتماعی و به تبع آن افزایش اعتماد عمومی می‌دانند. صداقت و تلاشی که نمودهایی از آن در کار خستگی ناپذیر رئیس جمهوری و اعضای کابینه از جمله با 31 سفر استانی به سراسر کشور و نقاط محروم و دور افتاده، نظارت میدانی بر کارها و همدلی عمیق با مردم در طول یکسال اخیر قابل مشاهده است.
این روحیه کار و تلاش ولو همراه با کمبودها و کم‌تجربگی برخی مدیران باشد اثر وضعی خود را در انتقال روحیه امید و حرکت خواهد گذاشت. «سرعت عمل و حضور در محل حوادث طبیعی و پیش‌بینی‌نشده به نشانه همدردی دولت با مردم»، «زدوده شدن رقابتهای منفی و مناقشه‌برانگیز در روابط بین قوا که موجب آشفته کردن ذهن مردم می‌شد» و «جوانگرایی» از دیگر مواردی است که رهبر انقلاب نقش آنها را در احیای امید اجتماعی موثر ارزیابی می‌کنند.
«خارج کردن جامعه از چشم انتظاری برای تصمیم‌گیری و اقدام دیگران»، «پرهیز از شرطی کردن کشور» و «اهمیت دادن به ظرفیت‌های داخلی» از دیگر موفقیت‌های دولت سیزدهم در یکسال اول تصدی مسئولیت از دیدگاه رهبر معظم انقلاب است که خود می‌تواند در ایجاد انگیزه تحرک اجتماعی در مردم و زدودن آثار یأس و سستی مؤثر باشد. شاید بتوان یکی از مهمترین خطاهای راهبردی دولت سابق را گره زدن اقتصاد و معیشت مردم به انجام توافق با کشورهای غربی دانست که چرخ تولید داخلی را متوقف به تصمیم حریفان غربی انقلاب اسلامی ایران نموده بود.
دولت جدید اما با هوشمندی و شناخت صحیح شرایط تلاش نمود تا ضمن اصلاح این اشتباه؛ با تمرکز بر توان داخلی به احیای اقتصاد کشور بپردازد. اثر طبیعی این تغییر نگرش در تقویت اعتماد به نفس ملی و به تبع آن تزریق روحیه «ما می‌توانیم» در کشور قابل مشاهده است.
از سوی دیگر تأکید رهبر معظم انقلاب بر این نکته که با وجود آنکه برخی از تلاش‌های دولت به نتیجه رسیده و برخی دیگر نه اما امید و اعتماد عمومی تا حد زیادی احیاء شده است؛ نشان از نگاه ویژه ایشان به هوشمندی و درک بالای مردم ایران و قناعت و صبر آنها دارد.
این نگاه مثبت به مردم در جای جای بیانات معظم له قابل مشاهده است؛ به عنوان مثال آنجا که در همین دیدار ابراز می‌دارند: مردم در همه حوادث و رویدادها «قهرمان اصلیِ سرگذشتِ انقلاب» بوده‌اند و این واقعیت مایه درس و عبرت است و به همه مسئولان نشان می‌دهد که با این ملت باید چگونه رفتار کرد.
این بند از بیانات ایشان را باید جانمایه کلام معظم‌له در دیدار اخیر دانست که خط مشی چگونگی رفتار و تعامل مسئولین با مردم را نشان می‌دهد. ایشان خدمت به مردم را توفیقی معرفی می‌کنند که نیازمند شکرگذاری است و به دولتمردان توصیه می‌کنند شکر این نعمت را با «تلاش جهادی برای خدمت به مردم» به جا آورند.
احیای امید و اعتماد عمومی موضوعی است که برابر بررسی‌های صورت گرفته در سطح جامعه نیز قابل رصد است. در این رابطه علاوه بر وجود گزارش‌های برخی نهادهای ذی‌صلاح که شیب شاخص‌های امید در جامعه را صعودی ارزیابی می‌کنند؛
نگاهی به آمارهای اجتماعی و اقتصادی از جمله دستیابی کشور به رشد بیش از 4 درصدی در طول یکسال اخیر، کاهش نسبی رشد تورم سالانه، کاهش محسوس رشد پایه پولی و … و مقایسه آن با شاخص‌ها و آمارهای پیش از استقرار دولت جدید نشان از برداشتن گام‌های اولیه برای احیای اعتماد عمومی دارد. اتفاقی که درصورت تداوم می‌تواند در افزایش مشارکت عمومی و هم‌افزایی توان اجتماعی برای بازسازی کشور تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
انتهای پیام/
