اگر اصول تربیتی کودک را از ابتدای تولد و حتی از دوران بارداری جدی بگیرید و آنها را پیاده کنید، می‌توانید امید زیادی داشته باشید که در آینده فرزندی سالم، قوی، خودساخته، با اعتماد به نفس، حمایتگر و موفق خواهید داشت.
· اصل اول: در کنار فرزندانتان باشید
بودن در کنار فرزندان یکی از مهمترین اصول تربیتی است. در کنار آنها باشید، به آنها گوش دهید و اجازه دهید که تصمیم بگیرند. کودک به زبان بدن شما نیاز دارد. به لحن کلام شما محتاج است و برایش مهم است که در کنارش باشید و برای او وقت بگذارید. وقت گذاشتن برای کودکان با توجه به سن و سال آنها می‌تواند متفاوت باشد؛ پارک رفتن، پیاده‌روی رفتن، باشگاه رفتن، سینما رفتن و حتی غذا درست کردن برای او از جمله کارهایی است که نشان می‌دهد در کنار کودک خود هستید و برای وجودش ارزش قائلید.
· اصل دوم: به حرف فرزندان خود گوش دهید
کودکان هر روز غرق در موقعیت‌های جدید هستند. گاهی اصلا نمی‌دانند چه طور و با چه کلماتی موقعیت و شرایط خود را برای شما توصیف کنند. هرگز کودکان خود را با جملاتی نظیر “این نیز بگذرد”، “حساس نباش” یا ” بهش فکر نکن” رها نکنید. حتی اگر دقیقا نمی‌دانید که چه چیزی باید بگویید، گفتن این جمله که “من هم نمی‌دانم چگونه باید عکس‌العمل نشان دهم” به فرزندتان کمک می‌کند تا بفهمد که گاهی اوقات یافتن پاسخ حتی برای بزرگترها هم دشوار است.
· اصل سوم: اجازه تصمیم‌گیری بدهید
از فرزندان خود نظر بخواهید، سپس گوش دهید. بگذارید آنها برنامه آخر هفته را تعیین کنند. حتی اجازه دهید اشتباه کنند، البته تا زمانی که ایمنی و سلامتی آنها به خطر نیفتد.
· اصل چهارم: هرازگاهی به کودک بگویید که به او افتخار می‌کنید
اگر تصور می‌کنید که رفتار شما چنین احساسی را به کودکتان می‌دهد، سخت در اشتباهید. شما باید به زبان بیاورید که به او افتخار می‌کنید و از داشتن او به خود می‌بالید. از کارهای خوبی که می‌کند، قدردانی کنید؛ اگر کار اشتباهی را مرتکب نشد و آن را با شما در میان گذاشت، از او تشکر کنید و بگویید که به وجودش افتخار می‌کنید.
· اصل پنج: بدانید که هر کودک متفاوت است و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد
اگر این اصل را بپذیرید، به راحتی درمی‌یابید که چیزی که برای یکی جواب می‌دهد، ممکن است برای دیگری جواب ندهد. شاید مجبور باشید برای آموزش یک درس اخلاقی به یکی از فرزندانتان، داستان‌پردازی کنید و از قصه‌ها کمک بگیرید؛ در حالیکه برای آموزش همان درس اخلاقی به فرزند دیگرتان، مجبور باشید از تجربیات واقعی زندگی استفاده کنید. کاری که باید انجام دهید این است که همه فرزندان خود را تشویق کنید تا به دنبال علایق فردی خود باشند.
اصل شش: وقتی اشتباه می کنید از فرزندانتان عذرخواهی کنید
اگر در هنگام اشتباه عذرخواهی کنید، خیلی راحت و بی دردسر به فرزند خود یاد می‌دهید که معذرت‌خواهی کند و از این کار هراسی نداشته باشد. به او میفهمانید که حتی بزرگترها نیز ممکن است اشتباه کنند. مهم این است که مسئولیت اشتباه پذیرفته شود و عذرخواهی شود.
· اصل هفتم: خواسته خودتان را برای فرزندانتان توضیح دهید
به خوبی توضیح دهید که چه انتظاری از کودک دارید. او را توجیه کنید که وظایف و حد و حدود خود را بداند. مثلا بداند که اسباب‌بازی‌هایش را بعد از بازی جمع کند و در جای مناسبش قرار دهد. یا تکالیفش را قبل از هر کاری انجام دهد. برنامه‌ریزی را به کودک خود یاد دهید و در این مسیر برای او الگو باشید.
· اصل هشتم:صادق باشید، خوب بازی کنید و مراقب باشید
به یاد داشته باشید که تربیت درست کودکان کار سختی است، اما هرگز غیر ممکن نیست. در مسیر تربیت کودک حتما زمان هایی وجود خواهد داشت که همه چیز درست پیش نمی رود و اوضاع گیج‌کننده می‌شود. اما به یاد داشته باشید که فقط شما هستید که با درایت و شهامت می‌توانید اوضاع را کنترل کنید؛ اگر احساس خستگی می‌کنید، کمی استراحت کنید و دوباره با نیروی بیشتری شروع کنید.
· اصل نُهم: خود را شهید کودک نکنید
هرگز تمام داشته‌ها، توان، انرژی، پول، زمان و به طور کلی تمامِ خود را به پای کودک نریزید. چیزی برای خود نگه دارید. چیزی برای شرایط حساس و غیرمنتظره نگه دارید. همیشه طوری رفتار کنید که برگ برنده‌ای دارید و کودک در هر شرایطی و در هر اوضاعی می‌تواند روی شما حساب کند.
· اصل دهم: والدین سازگاری باشید
انتظارات خود را متناسب با موقعیت و شرایط فرزندتان تنظیم کنید و با رشد کودک خود همگام باشید. به یاد داشته باشید که فرزند شما در حال بزرگ شدن است و حتما در نظر بگیرید که سن چگونه بر رفتار کودک تأثیر می گذارد.
· اصل یازدهم: قوانین وضع کنید
با وضع قوانین و قائل بودن به اجرای قوانین، به راحتی می‌توانید کودک و رفتارهای او را کنترل کنید. به این ترتیب کودک در بزرگسالی با نحوه مدیریت خود و زندگی‌اش مشکلی نخواهد داشت. به یاد داشته باشید که قوانینی که فرزند شما از شما آموخته است، همان قوانینی خواهد بود که او برای زندگی خودش اجرا می‌کند. شما باید بتوانید در هر زمانی از روز یا شب، برای این سه سوال پاسخ داشته باشید:
فرزند من کجاست؟ چه کسی با فرزند من است؟ و فرزند من چه می کند؟
اگر قوانین شما مدام تغییر کند یا در اجرای قوانین خود تنبل باشید و آنها را جدی نگیرید، شما مقصر هر اشتباهی خواهید بود که فرزندتان مرتکب می‌شود. در واقع مهمترین ابزار انضباطی شما “ثبات عمل” است.
· اصل دوازدهم: خشن و خشونت‌آمیز نباشید
نه تنها تنبیه بدنی، بلکه فریاد و داد و بیداد می‌تواند به راحتی کودک شما و آینده او را تحت تاثیر قرار دهد. خشونت والدین بی‌تردید منجر به خشونت کودکان می‌شود و آنها را به افرادی قلدر و طلب‌کار تبدیل می‌کند. به این ترتیب احتمال بیشتری دارد که کودک از پرخاشگری برای حل اختلاف با دیگران استفاده کند.
کلام آخر
اصول تربیتی کودک فراتر از این مواردی است که اشاره کردیم؛ اصول اولیه تربیت کودک یا سه اصل کلی تربیت فرزند در احترام، سازگاری و پذیرش خلاصه می‌شوند. البته هر کدام این مصادیق به طور جداگانه اصول مربوط به خود را دارند؛ بسیاری از خانواده‌ها به دنبال مفاهیمی نظیر اصول تربیتی اهل بیت در خانواده، اصول تربیت فرزند از دیدگاه اسلام یا اصول کاربردی و مهم در تربیت فرزند هستند؛ این اصول از دیدگاه هر صاحب‌نظری می‌تواند با مفاهیم جداگانه‌ای تعریف شود؛ اما نهایتا همه آنها به یک دیدگاه واحد می‌رسند و آن صداقت، احترام، سازگاری و پذیرش است.
