بحث حجاب این روزها و درآستانه نوروز و ماه مبارک رمضان و نیز پیش‌رو بودن فصل‌های گرم، بیش از پیش مطرح است. هر روز مخالفان وضع موجود این روزهای جامعه و حجاب دختران و زنان، ابراز نگرانی می‌کنند و تصمیم‌گیران از شرایط و ضوابط جدید می‌گویند؛ اما در نتیجه تغییری حاصل نمی‌شود. کار به جایی رسیده است که در نماز جمعه این هفته شعار «مرگ بر بی‌حجاب» شنیده شد و در همین راستا عده‌ای دولت و نظام را متهم به انفعال، سهل‌اندیشی و مماشات با بی‌حجابان از ترس تبعات آن می‌کنند. محسن برهانی، حقوقدان در خصوص این شعار در توئیتر نوشت: «در نماز جمعه شرکت می‌کنند و در خانه خدا شعار مرگ بر بی‌حجاب سر می‌دهند؛ این خروجی تربیت ناقص دینی است. کسی به این جاهلان متنسّک نگفته است که طلب مرگ و نفرین حتی برای فاسق، جایز نیست. چنین منکر روشنی در برابر برخی ائمه جمعه واقع شد، آیا نهی از منکر کردند؟ نهی از منکر واجب نیست؟»
محسن مهدیان، مدیرعامل موسسه همشهری نیز با تهدید تلویحی دولت در این مورد چنین واکنش نشان داد: «در نماز جمعه تهران مردم شعار می دادند مرگ بر بی حجاب. شعار خوبی نیست باید طلب هدایت کرد نه مرگ ؛ اما اعتراضشان حق است.
به زودی این حجم از نفرت و غیرت دامن مسئولینی که به خاطر رای و قدرت منفعل نشسته‌اند را خواهد گرفت. فرقی هم نمی کند اسم و رسمت انقلابی است یا چه و چه … سنت خدا چنین است …»
شکست سیاست‌های اقناعی و پیش‌گرفتن راهکارهای سلبی
در حالی که پروژه گشت ارشاد بعد از یک دهه به اعتراضات مهرماه۱۴۰۱ منجر شد، شکست سیاست‌های اقناعی درباره حجاب، تصمیم‌سازان را به‌سمت راهکارهای سلبی هدایت کرده است. موضوعی که از نظر کارشناسان به‌تقابل مردم علیه مردم منتهی خواهد شد. اینکه در جامعه مدام بگوییم او بی‌حجاب و این باحجاب است، پس چه کسی می‌ماند؟
خبرآنلاین در گزارشی در این مورد می‌نویسد: از ابتدای انقلاب اسلامی، وجود کمیته‌ها و یا گشت‌هایی تحت عنوان گشت جندالله، گشت ثارالله، گشت انصار، گشت ارشاد و … موضوع مبارزه با بدحجابی همواره مطرح بوده است البته در گزارشی که در سال ۹۴ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر کرد این طرح را ناموفق دانست که نتایج آن، ایجاد دورویی و نفاق در جامعه می‌شود و علت اصلی این عدم توفیق نیز در فقدان مطالبه و خواست عمومی دانست.
این همان چشم‌اندازی است که ماحصل سیاست‌های سخت و خشن، در پدیده حجاب را سرمایه‌سوزی اجتماعی و گسترش بی‌اعتمادی عمومی می‌داند.
سیاست‌های پلیسی علیه بدحجابی
از سال۱۳۹۹، سیاست برخورد سخت با پدیده حجاب، با مکانیزم های پیچیده‌تری پی‌گیری شد. سردار علی ذوالقدری رئیس وقت پلیس امنیت تهران، در همایش «پلیس؛ آمران به معروف و ناهیان از منکر» سیاست‌های پلیس برای برخورد با پدیده حجاب را به چهار محور تقسیم کرد:
۱-استفاده از گشت‌های آشکار (ون‌های گشت ارشاد) که در ۱۱ نقطه تهران بلوک‌بندی شده‌اند. ۲- طرح «ناظر یک» که برای رانندگانی که در داخل خودروی آنها کشف حجاب صورت می‌گیرد، ابتدا به صورت پیامکی تذکر داده می‌شود و این پیامک حاوی این مطلب است که در خودرو کشف حجاب انجام شده است. ۳-طرح «ناظر دو» در مراکز تجاری و صنوف با افرادی که حجاب را داخل صنوف رعایت نمی‌کنند یا صاحبان صنوف که حجاب در صنف آنها رعایت نمی‌شود پیامک تذکر ارسال می‌شود.۴- طرح «ناظر سه» که در فضای مجازی است و افرادی که ناخواسته در این فضا ترویج بی‌بندو باری انجام دهند ابتدا احضار و توجیه می‌شوند. وافرادی که مجرم هستند و در جرائم سازمان‌یافته اقدام می‌کنند، با هماهنگی دستگاه قضایی دستگیر می‌شوند.
برای حمایت از گشت ارشاد، جعل حدیث می‌کنند!
در چنین شرایطی، شارحان و افراد نزدیک به ستاد امر به معروف که عمدتا در نقش استاد دانشگاه امام صادق(ع) کنش‌گری می‌کنند، معتقدند «حجاب در جمهوری اسلامی یک پروژه است نه پروسه». یکی از این استادان، در اظهارنظری جنجالی گفته بود: «بدن زن همه‌ش عورت هست؛ به جز گردی صورت و دست‌ها که باید پوشانده شود. ما از پیامبر در این مورد حدیث داریم.». این موضوع که بعدا توسط استادان دانشگاه تکذیب و مشخص شد استاد دانشگاه امام صادق، حدیث جعلی «المرأه عورة»، را برای توجیه گشت ارشاد در صداوسیما گفته، مبنای حملات تلویزیون اینترنشنال علیه ایران قرار گرفت.
تندروها و سیاست‌های قهری درمورد حجاب
بیژن نوباوه وطن از نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری در جلسه علنی ۲۳ اسفند ماه مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی گزارش کمیسیون فرهنگی درباره عفاف و حجاب گفت: «فراجا و ضابطین قضایی تحت نظارت دادستانی‌ها از طریق دوربین و سایر ابزار فنی نسبت به جمع‌آوری ادله و شناسایی افرادی که در دستگاه‌ها و ارگان‌های موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۲۹ برنامه ششم توسعه از قبیل معابر، اماکن عمومی، وسایل نقلیه و فضای مجازی، کشف حجاب یا بدن‌نمایی می‌کنند، حسب جداول اقدام به مجازات متخلفین می‌کنند.»
این اظهارات در حالی مطرح شد که احمد نادری، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: «طرح مسدودسازی خط تلفن و اینترنت زنان بدون حجاب که توسط برخی رسانه‌ها مطرح شده است، در دستورکار مجلس نبوده، نیست و نخواهد بود.» این عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در واکنش به برخی فضاسازی‌ها علیه مجلس در مورد طرح محدودیت دسترسی به تلفن و اینترنت برای زنان بدون حجاب اظهار کرد: «چنین طرحی در دستورکار مجلس نبوده، نیست و نخواهد بود و اساساً این طرح درستی از نظر ما نیست و در هیات رئیسه مجلس نیز مطرح نیست.»
ضعف دستگاه های فرهنگی دلیل بهره‌گیری از ابزارهای سلبی
در حالی که بسیاری از فعالان سیاسی، عقلا و کارشناسان از مسئولان اجرایی می‌خواهند تا با شهروندان به نرمی برخورد شود، تندروها در مجلس و خارج از مجلس، به دنبال تهیه طرح‌هایی برای افزایش برخورد با شهروندان هستند. در همین ارتباط روزنامه همشهری نوشت: «یک راه پیشنهادی این است که ناجا خانم‌های معتقد، باانگیزه و با سعه‌صدر را در شهر مأمور کند تا تذکر دهند. به هیچ ون یا هیچ برخورد فیزیکی نیز نیاز نیست. کافی است بانوان پلیس مجهز به دوربین باشند. هرجا برهنگی، هرزگی و کشف حجاب دیدند کافی است تذکر لسانی دهند. اگر اصلاح شد که اغلب می‌شود، هیچ و اگر اصلاح نشد، بعدا متخلف به دستگاه قضایی فراخوانده شود و بدوا تعهد شفاهی داده شده و در مرحله بعد کتبی و در نهایت جریمه شود.» به نظر می رسد قبل از هر سیاستگذاری در زمینه حجاب و عفاف باید به این سوال پاسخ داد که چرا سیاست های فرهنگی در حجاب و عفاف نتوانسته در جامعه موثر باشد و زمانی که برخوردهای سلبی همچون گشت ارشاد به بن بست رسیده، چگونه می توان راهکارهای تجربه شده را مجددا تجربه کرد؟
مسافران باید «حجاب و عفاف» را بیش از پیش رعایت کنند
اما مسأله حجاب در آستانه نوروز، ماه رمضان و نزدیک شدن به بهار و تابستان رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است. به‌طوری‌که دیروز فرمانده انتظامی کل کشور گفت: مسافران باید در استان مازندران «حجاب و عفاف» را بیش از پیش رعایت کنند.
سردار احمدرضا رادان در جمع خبرنگاران با بیان اینکه در محلات گشت‌های ویژه راه‌اندازی می‌شود در پاسخ به سئوال خبرنگار تسنیم در زمینه برنامه‌های انتظامی مازندران در ساماندهی سواحل و اقدامات در حوزه حجاب و عفاف بیان کرد: در حوزه حجاب و عفاف جلسات متعددی در وزارت کشور در حال برگزاری است و مردم قطعا بی‌حجابی را بر‌نمی‌تابند.
رادان خواستار رعایت حجاب و عفاف در حوزه اصناف نیز شد و ادامه داد: مردم در استان مازندران باید موارد متعددی را در زمینه رعایت حجاب و عفاف لحاظ کنند و ا‌میدواریم با وضع قوانین بازدارنده بتوانیم در این حوزه کنترل مناسبی داشته باشیم.
سال رفت و مسئله روشن نشد!
احمد زیدآبادی، فعال سیاسی نیز در کانال تلگرامی خود به مسأله این روزهای جامعه پرداخته و نوشته است:
«سال 1401 به انتها رسید و برنامۀ حکومت در مورد «حجاب» ناروشن ماند.
اگر جمهوری اسلامی در همین روزهای تعطیل به تصمیم تنش‌زدای مشخصی در مورد حجاب بانوان نرسید، بدون هیچ تردیدی، تشنج‌های اجتماعی بسیار سخت و بی‌سابقه و پرهزینه‌ای در انتظار کشور خواهد بود.
نوع اظهارنظر مقام‌های حاکم در بارۀ مسئلۀ حجاب، نشانگر بی‌تصمیمی واضح آنها در برابر این پدیده است. آنها از یک سو بر جلوگیری از دو قطبی شدن جامعه و عدم تحریک اقشار گوناگون جامعه تأکید می‌کنند و از سوی دیگر، بر ضرورت اجرای «قانون حجاب و عفاف» و مقابله با «بی‌حجابی» از طرقِ مختلف از جمله پلمب اماکن تجاری و تفریحی و خدماتی اصرار می‌ورزند.
طبعاً اگر قرار باشد با این موضوع بر اساس نظرات بنیادگرایانۀ افرادی مانند شیخ محمدتقی مصباح یزدی و مریدانش برخورد شود، تنش اجتماعی تا سرحد بروز هرج و مرج در کشور گریزناپذیر خواهد بود. …
به هر حال، زمان تصمیم‌گیری شفاف و تنش‌زدا در بارۀ حجاب برای جمهوری اسلامی فرا رسیده است. جماعت‌های متعصب مذهبی هم باید بیاموزند که آنان حقی بیشتر از سایر گروه‌های اجتماعی در تعیین شئون جامعه ندارند و چنانچه به استفاده از زور و تحمیل نوع نظرات خود بر دیگر اقشار جامعه پافشاری کنند، عواقب تنش‌زای رفتارشان به زیان خودشان تمام خواهد شد.»
