آیا رانندگان حرفه‌ای (مثل کامیون داران) جریمه‌های بیشتری دارند یا کمتر؟
بر اساس مقررات عمومی، جداول جریمه‌های رانندگی در ایران تفاوتی میان خودروهای سواری و وسایل نقلیه سنگین قائل نمی‌شوند. به طور مثال، جریمه‌ی عبور از چراغ قرمز یا صحبت با تلفن همراه حین رانندگی برای راننده‌ی یک خودروی شخصی و راننده‌ی کامیون مبلغی یکسان دارد. این اصل نشان می‌دهد که از نگاه قانون، همه‌ی رانندگان در برابر تخلفات پایه‌ای برابر هستند.
با این حال، رانندگان کامیون علاوه بر قوانین عمومی، با مجموعه‌ای از مقررات ویژه هم مواجه‌اند. طبق گزارش، تخلفاتی مانند بارگیری غیرمجاز، اضافه‌بار یا ورود کامیون به مسیرهای ممنوعه، نرخ جریمه‌های خاص و سنگین‌تری دارد. همین موضوع باعث شده که کامیون‌داران در عمل، هزینه‌های بیشتری نسبت به رانندگان سواری متحمل شوند.
از سوی دیگر، کامیون‌داران موظف‌اند سرعت کمتری نسبت به خودروهای سبک رعایت کنند، در شرایط جوی نامناسب مانند باران یا مه حتماً سرعت را کاهش دهند و هنگام توقف یا تغییر مسیر، از علائم هشدار ویژه استفاده کنند. در صورت بی‌توجهی به این الزامات، جرایم مستقلی برای رانندگان کامیون در نظر گرفته می‌شود.
به این ترتیب، اگرچه جریمه‌های عمومی میان همه‌ی رانندگان یکسان است، اما کامیون‌داران با طیف گسترده‌تری از قوانین اختصاصی مواجه‌اند که در صورت تخطی، فشار مضاعفی بر آنها وارد می‌کند.
چرا کامیون‌داران بیشتر جریمه می‌شوند؟
یکی از پرسش‌های پرتکرار میان رانندگان حرفه‌ای این است که اگر قانون برای همه یکسان است، چرا میزان جریمه‌های کامیون‌داران در عمل بالاتر به نظر می‌رسد؟ پاسخ را باید در شرایط کاری و واقعیت جاده‌ها جست‌وجو کرد.
کامیون‌داران بخش زیادی از ساعات شبانه‌روز را در مسیرهای طولانی و بین‌شهری طی می‌کنند. رانندگی مداوم، خستگی ناشی از فشار کار و الزامات تحویل به‌موقع بار، احتمال خطا و تخلف را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، حجم و وزن بالای کامیون باعث می‌شود کوچک‌ترین خطا پیامدهای جدی‌تری نسبت به خودروهای سواری داشته باشد؛ به همین دلیل پلیس در مواجهه با رانندگان سنگین‌وزن سخت‌گیری بیشتری اعمال می‌کند.
مطالعات میدانی نیز این موضوع را تأیید می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خستگی، خواب‌آلودگی و حتی عواملی مانند عادت‌های فردی (مصرف دخانیات یا داروهای خاص) می‌تواند نقش مهمی در افزایش تخلفات رانندگان سنگین داشته باشد. این شرایط در نهایت منجر به افزایش تعداد جریمه‌ها می‌شود، حتی اگر مبالغ پایه در قانون تفاوتی نداشته باشد.
شدت برخورد پلیس با وسایل نقلیه سنگین
کامیون‌ها و اتوبوس‌ها به دلیل ابعاد و وزن بالا، در صورت بروز تخلف می‌توانند خسارت‌های گسترده‌تری نسبت به خودروهای سواری ایجاد کنند. به همین دلیل پلیس راهنمایی و رانندگی در برخورد با رانندگان وسایل نقلیه سنگین معمولاً سخت‌گیری بیشتری نشان می‌دهد.
در بسیاری از موارد، تخلف یک کامیون‌دار تنها به ثبت جریمه نقدی محدود نمی‌شود. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که توقیف خودرو، ثبت نمره منفی بالا و حتی محرومیت موقت از رانندگی در تخلفات جدی این دسته از رانندگان رایج‌تر است. به عنوان نمونه، حمل بار خطرناک بدون مجوز یا رانندگی در ساعات ممنوعه نه‌تنها جریمه نقدی دارد، بلکه می‌تواند باعث توقف خودرو در پارکینگ‌های جاده‌ای شود.
این شدت عمل پلیس، از نگاه مسئولان توجیه‌پذیر است؛ چرا که وقوع یک حادثه ناشی از بی‌احتیاطی راننده کامیون، ابعاد بسیار گسترده‌تری دارد و جان شمار بیشتری از مردم را به خطر می‌اندازد. از همین رو، وسایل نقلیه سنگین بیش از دیگران زیر ذره‌بین هستند و کوچک‌ترین خطا برای آنها می‌تواند تبعات سنگین‌تری به دنبال داشته باشد.
گلایه رانندگان حرفه‌ای از جریمه‌های اشتباهی
در کنار فشارهای کاری و سخت‌گیری‌های قانونی، بسیاری از کامیون‌داران مسئله دیگری را هم مطرح می‌کنند: جریمه‌هایی که به گفته آنها «بی‌دلیل یا اشتباهی» برایشان صادر می‌شود. نمونه‌های متعددی گزارش شده که رانندگان مدعی‌اند پلاک خودروهایشان به‌اشتباه توسط دوربین‌ها ثبت شده یا جرایم مربوط به کامیون‌های دیگر به نام آنها نوشته شده است.
برخی کامیون‌داران در گفتگو با رسانه‌ها گفته‌اند که این خطاها معمولاً زمانی رخ می‌دهد که پلاک‌ها مخدوش یا ناخوانا باشند و سیستم‌های نظارتی دچار اشتباه شوند. نتیجه اما یکسان است: راننده‌ای که تخلفی مرتکب نشده، باید زمان و هزینه زیادی صرف کند تا از طریق مراجع قانونی اعتراض خود را به ثبت برساند.
این گلایه‌ها، علاوه بر نگرانی از هزینه‌های مالی، نوعی احساس بی‌عدالتی میان رانندگان حرفه‌ای ایجاد کرده است. بسیاری معتقدند لازم است سامانه‌های نظارتی و فرایندهای رسیدگی به اعتراض‌ها با دقت بیشتری اصلاح شوند تا کامیون‌داران قانون‌مدار قربانی اشتباهات سیستمی نشوند.
تأثیر افزایش جریمه‌ها بر کاهش تصادفات
سؤال جدی اینجاست: آیا بالا بردن نرخ جرایم واقعاً توانسته جلوی تصادفات را بگیرد؟ گزارش‌های پلیس نشان می‌دهد سخت‌تر شدن قوانین در برخی موارد منجر به کاهش تخلفات پرخطر شده است، اما کارشناسان تأکید می‌کنند که بررسی اینکه آیا افزایش جریمه‌ها باعث کاهش تصادفات در ایران و جهان شده است نشان می‌دهد تنها عامل بازدارنده، مبلغ جریمه نیست؛ بلکه فرهنگ رانندگی و کیفیت جاده‌ها نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
جمع‌بندی؛ مساوات در قانون، تفاوت در واقعیت
قانون برای همه رانندگان یکسان نوشته شده، اما واقعیت جاده‌ها چیز دیگری می‌گوید. کامیون‌داران به دلیل شرایط کاری، حساسیت بالای وسیله نقلیه و شدت برخورد پلیس، بیش از دیگران با جریمه روبه‌رو می‌شوند. این تناقض میان متن قانون و اجرای آن، همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی رانندگان حرفه‌ای باقی مانده است.
